Καταπολέμηση κουνουπιών

Τα κουνούπια είναι δίπτερα έντομα. Ανήκουν στο Φύλο Αρθρόποδα, καθότι παρουσιάζουν αρθρωτά πόδια. Αποτελούν την πολυπληθέστερη ομάδα αιμομυζητικών αρθροπόδων, που ενοχλούν όχι μόνο τον άνθρωπο, αλλά και ζώα ή πτηνά. Οι επιθέσεις τους δεν περιορίζονται μόνο στα θερμόαιμα ζώα, αλλά και στα ποικιλόθερμα, όπως ψάρια, ερπετά και αμφίβια, είναι δε φορείς παθογόνων μικροοργανισμών και σ’ αυτές τις ομάδες του ζωικού βασιλείου. Μέχρι σήμερα έχουν αναγνωρισθεί γύρω στα 3.500 είδη που αναπτύσσονται σε όλο τον κόσμο, εκτός από τις πολικές περιοχές που είναι καλυμμένες μόνιμα με πάγο.
=> Βασίλειο: Animalia (Ζώα)
=> Φύλο: Arthopoda (Αρθρόποδα)
=> Κλάση: Insecta (Έντομα)
=> Τάξη: Diptera (Δίπτερα)
=> Οικογένεια: Culicidae
Τα κουνούπια για να ολοκληρώσουν τον κύκλο ανάπτυξής τους και να μεταμορφωθούν σε τέλεια έντομα περνούν συνολικά από τέσσερα στάδια: αυγό, προνύμφη, νύμφη και τέλειο έντομο. Τα πρώτα τρία στάδια χρειάζονται υδάτινες συνθήκες και για το λόγο αυτό ένας τρόπος αντιμετώπισής τους είναι να γίνεται καταπολέμηση στην υδρόβια φάση.

Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, τα κουνούπια αντιμετωπίζονταν μόνο ως ενοχλητικά έντομα. Μόλις όμως έγινε γνωστός ο ρόλος τους στη μετάδοση σοβαρών επιδημικών νόσων, όπως ελονοσία, κίτρινος πυρετός, Δάγκειος και Δ. αιμορραγικός πυρετός, φιλαριάσεις κ.λ.π., τα κουνούπια αποτέλεσαν ένα από τα δημοφιλέστερα αντικείμενα έρευνας.

Η ελονοσία είναι μια νόσο που μέχρι σήμερα προκαλεί το θάνατο σε περίπου 1 εκατομμύριο άτομα στον κόσμο. Παρασιτικά πρωτόζωα του γένους Plasmodium μεταφέρονται από τα κουνούπια και έχουν την ιδιότητα να προκαλούν την ελονοσία στον άνθρωπο. Κάποια είδη κουνουπιών του γένους Anopheles μπορούν να είναι ξενιστές αυτού του πλασμωδίου και να το μεταφέρουν στον άνθρωπο κατά το τσίμπημα.

Ο ιός του Δυτικού Νείλου μεταδίδεται κυρίως μέσω του τσιμπήματος μολυσμένων «κοινών» κουνουπιών (Culex pipiens). Η βασική δεξαμενή του ιού στη φύση είναι κυρίως τα άγρια πτηνά, από όπου μολύνονται τα κουνούπια, ενώ οι άνθρωποι δεν μεταδίδουν περαιτέρω τον ιό σε άλλα κουνούπια. Η πλειονότητα των ανθρώπων που μολύνονται με τον ιό είναι ασυμπτωματικοί, περίπου 20% εμφανίζουν ήπια συμπτώματα ιογενούς συνδρομής και λιγότεροι από 1% παρουσιάζουν σοβαρότερες εκδηλώσεις από το κεντρικό νευρικό σύστημα, κυρίως εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα, οξεία χαλαρή παράλυση. Οι πιο σοβαρές εκδηλώσεις εμφανίζονται συνήθως σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς και γενικά άτομα με χρόνια υποκείμενα νοσήματα.

Ο Δάγκειος πυρετός αποτελεί μία οξεία ιογενή νόσο που οφείλεται σε έναν από τους τέσσερεις ορότυπους του ιού του Δάγκειου πυρετού, της οικογένειας των φλαβοϊών. Οι ίδιοι ιοί είναι υπεύθυνοι και για τον Δάγκειο αιμορραγικό πυρετό.

Ο ιός του Δάγκειου πυρετού μεταδίδεται με το νύγμα μολυσμένου κουνουπιού του γένους Aedes και ιδιαιτέρως του είδους Aedes aegypti. Το Aedes aegypti δεν έχει ταυτοποιηθεί στη χώρα μας για πολλές δεκαετίες. Δυνητικός διαβιβαστής του Δάγκειου πυρετού στην Ελλάδα θεωρείται το Aedes albopictus (“κουνούπι τίγρης”), το οποίο ταυτοποιήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 2005 και στην Περιφέρεια Αττικής το 2008 και έκτοτε έχει καταγραφεί η παρουσία του σε πολλές περιοχές της χώρας. Τα κουνούπια μολύνονται από τον ιό όταν τσιμπήσουν έναν ασθενή σε φάση ιαιμίας. Το κουνούπι γίνεται 2 μολυσματικό 4-12 ημέρες μετά τη λήψη του μολυσμένου αίματος και παραμένει μολυσματικό εφόρου ζωής. Τα κουνούπια αυτά δραστηριοποιούνται κυρίως κατά τη διάρκεια της ημέρας και αναπαράγονται κυρίως σε ανθρωπογενείς, αστικές και ημιαστικές, εστίες (π.χ. βαρέλια, δεξαμενές με νερό, λάστιχα, πιατάκια γλαστρών). Ο ιός του Δάγκειου πυρετού δεν μεταδίδεται άμεσα από άνθρωπο σε άνθρωπο. Μπορεί να μεταδοθεί μέσω μεταγγίσεων μολυσμένου αίματος ή μεταμόσχευσης μολυσμένων οργάνων ή ιστών, καθώς και μετά από επαγγελματική έκθεση σε Μονάδες Υγείας (π.χ από τραυματισμούς με βελόνες). Έχουν αναφερθεί, επίσης, περιπτώσεις κάθετης μετάδοσης (από τη μητέρα στο έμβρυο ή στο νεογνό κατά τον τοκετό).